Çene eklemi rahatsızlığı nedir?
Çene eklemi rahatsızlıkları, alt çeneyle üst çeneyi birbirine bağlayan çene eklemindeki kemiksel ve yumuşak dokularda görülen rahatsızlıklardır. Bu rahatsızlıkta sadece tıkırtı sesi gelmesi gibi basit semptomlardan çenenin kilitlenmesine kadar ciddi semptomlar gözlenebilir. Birçok nedenden dolayı meydana gelebilir. (kaza, yanlış tedaviler, stres, alışkanlıklar vb). Çene eklemi rahatsızlığı zaman içerisinde artarak devam eder. Bundan dolayı tedaviye ne kadar erken başlanırsa tedavi başarısı da o kadar artmaktadır.

Çene eklemi rahatsızlığının yarattığı sorunlar/hastalıklar nelerdir?

• Yemek yerken çeneden ses gelmesi
• Çenede Kilitlenme veya takılma
• Ağrı
• Ağız açıklığında kısıtlılık

Çene eklemi rahatsızlıklarının nedenleri nelerdir?
Neden olarak üç ana gruba ayırabiliriz:
1) Diş hekimi tedavilerine bağlı olarak:

• 20 yaş çekimi gibi ağzın uzun süre açık kalması,
• Ortodontik tedavisi sonrası,
• Doğru yapılmamış kaplamalar ve dolgular.

2) Kişinin alışkanlıkları:

• Dudak yeme,
• Yüz üstü yatma,
• Elini çeneye dayamak,
• Uzun süre sakız çiğnemek,
• Uzun süre rüzgara maruz kalmak, (özellikle motor kullananlar için)
• Kambur durma.

3) Kişinin stres altında bulunması:
Diğer etkenlere göre daha fazla çene eklemi şikayetine neden olmaktadır. Yoğun stres altında bulunan kişi sürekli yüz kaslarını kastığı için çene eklemine normalden daha fazla yük biner.

Diş gıcırdatma veya diş sıkma nedir?
Diş gıcırdatma geceleri uykuda gözlenen ve önlem alınmazsa ileride, ciddi rahatsızlıklara (diş eti çekilmesi, dişlerde kırılma, eklem şikayetleri vb.) neden olabilen bir hastalıktır.
Diş gıcırdatma, gün içerisindeki biriken stresin, gece uykuda açığa çıkarak dişlerin bilinç dışı birbirleri üzerinde kaydırılmasıyla meydana gelir.

Diş gıcırdatmanın veya diş sıkmanın yarattığı sorunlar nelerdir?
Dişlerin aşınması ve hatta kırılması, diş etlerin çekilmesi ve buna bağlı olarak oluşan soğuk-sıcak hassasiyeti, çene eklemine aşırı yük binmesinden dolayı eklem hastalıklarının oluşması, çevredekilerin çıkan seslerden rahatsız olması gibi sorunlara yol açar.

Diş gıcırdatma veya diş sıkma tedavisi nedir?
Dişlerinizin ölçüsü alınarak size uygun hazırlanan yumuşak veya sert gece plakları önerilir. Bu plakların belirli aralıklarla yenilenmesi gerekir. Bununla beraber kişinin günlük hayatındaki stresi azaltması tedavinin başarısı açısından önemlidir.

Sadece geceleri mi dişlerimi sıkarım?
Sanılanın aksine diş sıkma alışkanlığı sadece gece değil gün içerisinde de olmaktadır. Kişi bu durumun farkındalık yaratarak önüne geçebilir.

Çene eklemi rahatsızlıklarının belirtileri nelerdir?
Çene eklemi rahatsızlığı bir gecede ortaya çıkmaz. Zaman içerisinde yavaş yavaş belirtiler verir ve tedavi geciktirilir ise bu belirtiler zamanla daha ciddi durumlara kadar gidebilir. (Çenenin kitlenmesi, çenenin çıkması, ağız açamama… vb)

• Çeneyi açarken klik sesi
• Esnerken çenenin takılması
• Sabahları çenenin zor açılması
• Yemek yerken kulak bölgesinde ağrı
• Boyun ve sırt ağrıları (özellikle bayanlarda) gibi durumlar genel belirtileri arasındadır.

Çene eklemi rahatsızlığımı tedavi ettirmezsen çenem yerinden çıkar mı?
Çene eklemi rahatsızlığının ileri evrelerinde eklem bölgesindeki dokular ve yapılarda kalıcı deformasyonlar ortaya çıkar ve çene açıp kapama hareketinde eklem başı olması gereken yerden daha öne gelerek çene yerinden çıkabilir. Buradaki esas problem çenenin yerinden çıkması değildir. Çünkü ekleme basit hareketler yaptırılarak çene kendiliğinden yerine oturur fakat esas problem bu durumum zamana bağlı olarak sık sık gerçekleşmesi ve şiddetli ağrıların olmasıdır.

Çene eklemi şikayetim var, nelere dikkat etmem gerekir?

• Özellikle üç hafta boyunca yumuşak gıdalarla beslenmek
• Aşırı esneme hareketlerinden kaçınmak
• Yüz üstü yatmamak
• Dudak yeme gibi alışkanlıklardan vazgeçmek
• Sabahları sıcak havlu ile eklem bölgesine kompres yapmak
• Mümkün olduğunca stresten uzak durmak

Stresin çene eklemi rahatsızlığındaki etkisi nedir?
Yüz bölgesindeki kaslar en küçük tepkide kasılabilme özelliğine sahiptir. Stresin insan üstündeki etkilerinden bir tanesi uzun süreli gevşemeden kas kasılmalardır. Bundan dolayı stresli olan durumlarda kaslar kasılır dişler birbirine üzerine yoğun kuvvet uygulayarak temas eder ve bundan dolayı ekleme de yük biner.

Çene eklemi tedavisinden nelere dikkat etmem gerekir?
Eklem splintini doktorunuzun önerdiği şekilde düzenli olarak kullanmanız ve dikkat etmeniz gereken tavsiyelere ise mutlaka uymanız gerekir.

Eklem splintini ne kadar süre kullanacağım?
Çene eklemi tedavisi ortalama 3 aydır. Fakat hastalığın şiddetine göre bu süre artabilir.

Eklem splintini nasıl saklamam lazım?
Eklem splintini protez kutusunda nemlendirilmiş temiz bir bez ile saklanır.

Eklem splintinin temizliğini nasıl yapılır?
Sabahları splinti çıkardıktan sonra akan soğuk su altında sonra el yıkadığımız sıvı sabun ile eski bir diş fırçası kullanarak fırçalanır.

Çene eklemi tedavisinde ne aralıklar ile kontrole gelmeli?
Splint takıldıktan sonra ilk hafta, üçüncü hafta ve üçüncü ayda kontrollere gelinir.

Çene eklemi tedavisinde iyileştiğimi nasıl anlarım?
Çene eklemi tedavisinde hastalığın şiddetine göre her zaman tamamen bir iyileşme olamamaktadır. Buradaki esas iyileşme kriteri hastanın ağrısız bir şekilde günlük çene hareketlerini (yemek yeme, konuşma, yutkunma vb) yapabilmesidir.

Eklem splintinin yanında yapmam gereken fizik tedavi hareketleri var mıdır?
Doktorunuz tarafından bazı durumlarda kasları kuvvetlendirmek veya çene kısıtlılığını açmak için fizik tedavi egzersizleri verilir.

Çene eklemi rahatsızlığım olduğunu nasıl anlayacağım?
Çene eklem rahatsızlığının birçok belirtisi olabilmektedir. Bunlar açma kapamada klik sesinden, çenenin kitlenmesi veya ağrılı duruma kadar değişebilir. Çenenizde size göre herhangi bir farklılık hissettiğinizde hekiminize başvurun. Çünkü hastalığın evresi tedavi açısından önemlidir.

Çene eklemi nedir ve nasıl çalışır?
Çene eklemi, alt çene kemiği ile kafatası kemiğinin şakak bölgesinde oluşturduğu eklemdir. Çene kaslarımızla birlikte çalışarak çiğneme ve konuşmayı sağlar. Bu iki kemiği sürtünme ve aşınmalardan koruyan ve  çene eklem hareketlerini kolaylaştıran kıkırdak bir yastıkçık (çene eklem diski) vardır.  Eklemi çevreleyen bağlar da bu sistemi bir arada tutar. Normal bir kişi eklemini günde 1500-2000 defa kullanır.

Çene eklem hastalığı nedir?
Çene eklemi ve bunu çevreleyen yapılar arasındaki uyumun, ani bir etkiyle ya da zaman içerisinde bozulmasıdır. Zaman içerisinde hafif başlayan belirtiler, zaman içinde şiddetli çene eklem ağrıları, baş, boyun, omuz ağrıları, eklemden ses gelmesi, çene çıkması, çenenin kayarak açılması ya da limitli açılması gibi daha ileri problemlere dönüşebilir. Rahatsızlığın nedenlerinin anlaşılmasına yardım eden diş hekimi muayenesi, tedavinin ilk aşamasını oluşturur.

Çene eklem rahatsızlığı için kime başvurmalıyım?
Bu hastalıklarda hangi uzman hekime ve nereye başvurulacağının bilinmemesi çene eklemi sorunu olan hastalar için büyük problemdir. Oysa ki çene eklem sorunu, Çene Cerrahisi Uzmanı diş hekimlerinin branşıdır ve  doğru teşhis sonrasında sorun, çeşitli tedavi yöntemleriyle çözülebilmektedir. Bazı durumlarda ise, kulak burun boğaz, psikiyatri, nöroloji ya da fizik tedavi branşlarından da destek alınmaktadır.

Ne zaman başvurmalıyım?
Çene eklem bölgesinde normal dışı herhangi bir değişiklik fark edildiğinde doktora başvurulmalıdır. Basit görünen çene eklem ağrıları, rahatsızlığın artmasına sebep olabilmektedir. Etken ne kadar erken bulunursa tedavide başarı şansı o ölçüde artmaktadır.

Çene eklem hastalıkları nasıl oluşur?
Çene eklemi hastalıklarına zemin hazırlayan birçok faktör vardır. Bunlardan en önemlileri

• Diş sıkma ve gıcırdatma (bruksizm)
• Stres
• Sürekli olarak tek taraflı çiğnemek
• Çenelerin birbirleriyle ilişkisini etkileyen hatalı protetik işlemler
• Diş eksiklikleri
• Çene bölgesine alınan travmalar, yaralanmalar
• Spor kazaları
• Baş boyun bölgesini etkileyen tümörler ve sistemik rahatsızlıklar
• Çok uzun ve travmatik dental işlemler
• Duruş ve postür bozuklukları
• Nörolojik, psikolojik ve psikiyatrik sorunlar
• Doğumsal anatomik bozukluklar
• Sakız çiğneme, kalem ısırma, tırnak yeme gibi parafonksiyonel alışkanlıklar

Çene eklem hastalıklarının belirtileri nelerdir?

• Çiğnemede çene ve yanak bölgesinde ağrı ve yorgunluk hissi
• Çene açma kapamada kayma hissi
• Ağız açıklığında azalma
• Sabahları çeneyi açmada zorlanma 
• Çeneden gelen tıklama (klik) ve sürtünme (krepitasyon) sesi
• Çenede kilitlenme
• Kulak ağrısı ve kulakta basınç hissi
• Şakaklarda yoğunlaşan baş ağrısı
• Boyun ve omuz bölgesinde ağrı
• Çiğneme kaslarındaki hacimsel değişikliğe bağlı olarak yüzde asimetri
• Diş yüzeylerinde aşınma
• Dişlerde hassasiyet
• Görülen semptomlara bağlı hayat kalitesinin düşmesi ve psikolojik duygu durumun bozulması

Çene eklem hastalıklarında stres ve diş sıkmanın rolü nedir?
Günlük stresler gece ve gündüz istemsizce dişlerimizi sıkmamıza sebep olur ve kişiler çoğunlukla bunun geç farkına varır. Sürekli çene sıkma sonucu kaslar kasılı kalır ve çene eklemi olması gerekenden daha fazla bir basınca maruz kalır. Dişler aracılığıyla çene eklem bölgesine iletilen bu yükler, bölgede ağrılara ve geri döndürülmesi zor değişimlere sebep olur. Bu sebeple diş hekimine erken başvurmanın rolü büyüktür.

Diş sıkma tanı ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Dişler ve kapanış sisteminin, çiğneme kaslarının ve çene ekleminin detaylı muayenesi yapılır. Gerekli durumlarda MR gibi eklem içi görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir.
Her zaman yüzde yüz geri dönüş sağlamak mümkün olmayabilmektedir. Tedavinin amacı, hastaya normal ve ağrısız çene fonksiyonlarını yeniden kazandırmaktır. Bu amaçla, eklem splinti, egzersizler, ağrı kesici ve kas gevşeticiler, botoks gibi yöntemler uygulanmaktadır. Rahatsızlığın derecesine göre tedavi şekli belirlenir. Bu süreçte hastanın da iş birliği oldukça önemlidir.

Eklem splinti nedir? Ne kadar süre kullanmalıyım?
Eklem splinti kas gevşemesini sağlamak ve çene kapanışını düzenlemek için kullanılan, kişiye özel olarak üretilen şeffaf bir ağız içi plağıdır.
Fonksiyon bozukluğunu en aza indirir ve diş sıkma gıcırdatmanın zararlarının önüne geçer.
Tedavi süreci 3-6 ay arasında değişmektedir.

Eklem splinti bakımı nasıl yapılır?
Eklem splinti ağızdan çıkarıldıktan sonra soğuk su altında sıvı sabun ve fırça ile yıkanıp temizlenmelidir. Diş macunu kullanılmamalı, sıcak suyla temas ettirilmemelidir. Aksi takdirde plak deformasyona uğrayabilmektedir. Bir sonraki kullanıma kadar kuru bir ortamda ve kutusunda saklanmalıdır.
Çene eklem rahatsızlıklarında dikkat edilmesi gerekenler

• Yumuşak beslenme düzenine geçilmeli
• Sakız çiğnenmemeli
• Ön dişlerle ısırma koparma yapılmamalı, yiyecekler küçük parçalar halinde tüketilmeli
• Esnerken çene alttan desteklenmeli
• Kalem ısırma, tırnak yeme gibi parafonksiyonel alışkanlıklar terk edilmeli